SAVAŞIN KADER GÜNÜ 25 NİSAN
Mustafa Kemal’i ,ATATÜRK yapacak olan bu günün evveliyatı şöyledir;
18 Mart 1915 de hezimete uğrayan itilaf devletlerinin daha güçlü bir şekilde geleceğini Harbiye Nazırı Enver Paşa çok önceden tahmin etmiş boğazı tahkim ettirmiş, eksikleri tamamlattırmış, Bolayır ve Seddülbahir bölgesinde iki kola ayrılmış olan askeri birlikleri V. Ordu olarak toplamış ve Alman komutan Liman VonSanders’ı V. Ordu komutanı olarak görevlendirmişti.
25 Nisan sabah 04.30 sularında top atışıyla birlikte itilaf devletlerinin karaya amfibi harekatı başlamıştı.
Müttefik devletlerinin esas hedefi Arıburnu’nu ele geçirdikten sonra Koca Çimentepe’yi zapt edip Kilitbahir’e doğru ilerlemekti. Bu planın böyle olacağını ön gören Yarbay Mustafa Kemal bütün ısrarlarına rağmen üstlerini ikna edememişti, üst rütbeler ve Liman Sanders çıkartmanın Bolayır veya Saroz körfezi üzerinden olacağını düşünüyorlardı ve 80.000 askeri buna göre konuşlandırmışlardı.
Mustafa Kemal’in bu öngörüsü savaş coğrafyasını çok iyi bilmesinden kaynaklanıyor.
25 Kasım 1912 de Trablusgarp’ta ki görevinden hemen sonra Çanakkale’ye ‘Boğaz kuvayımürettebesiHareket şube müdürü’ olarak gönderilen Mustafa Kemal görev yaptığı yaklaşık 1 sene boyunca boğazı denetleyen ve sürekli raporlar çıkarmış ve tahkimatlar yaptırmıştı, Mustafa Kemal’in saldırının nereden geleceğini ön görmesi çok büyük ihtimaldi, bunu iyi bilen Mustafa Kemal emir almaksızın emrinde ki 19. Tümene bağlı 57. Alayı Arıburnu’na yakın yerlere doğru kaydırmıştı. 75.000 kişilik amfibi çıkartma yapmayı planlayan itilaf devletleri tam da Mustafa Kemal’in düşündüğü gibi sahte çıkartmaların dışında esas çıkartmayı Ertuğrul Koyuna ve Arıburnu’na yapmıştı. Ertuğrul Koyunda ki 9.tümene bağlı birlikler(yaklaşık 250 kişi)destansı bir kahramanlık göstermiş ve İngiliz askerlerini karaya çıkartmamışlardı ve yeterli zamanı takviye birliklere kazandırmışlardı.
2. büyük çıkartma saat 09.00 sularında Arıburnu’nun 1.5 km yakınına yapılmış ve 4.000 asker yamaçlara doğru saldırmaya başlamışlardı.1 takım (80) kişi hafif silahlı askerler karşılık vermiş ancak dayanamamış ve kaçmaya başlamışken Conkbayırı eteklerine yaklaşan Mustafa Kemal ve Alayı dinlenmek için 10 dakika ara vermişlerdi. Dinlenmeye vakit olmadığını bilen Mustafa Kemal askerlerinden ayrılıp Conkbayırı hattına doğru emir subayıyla birlikte harekete geçti.
Kaçan askerleri gören Mustafa Kemal durumu kontrol etmek için askerlere nereye gidiyorsunuz?’
Diye sormuş ancak Türk askerleri düşmanın gelmekte olduğunu ve cephanelerinin bittiğini bu şekilde savaşamayacaklarını bildirmişler Mustafa Kemal olay sonrasında şu efsane konuşmayı yapmıştır. ‘Ben size savaşmayı değil ölmeyi emrediyorum. Düşmandan kaçılmaz! Cephane yoksa süngü var! Biz onları oyalarken arkamdan gelen birlikler bize katılır ve düşman denize doğru itilir’ hemen yaverini geride dinlenmekte olan 57.Alaya haber vermesi için gönderir ve saat tam 10.00 civarında 57. Alayın da katılımıyla mevcutları 5.000 i bulan Türk askerleri 12.000 Anzak askerini geriye püskürtmeyi başarmıştır.25 Nisan günü sadece Arıburnu’nda 2500 asker şehit ve yaralı düşmüştür. Bu ölümüne savunma yapılmasaydı hem Ertuğrul koyunda hem Arıburnu’nda Gelibolu’yu ikiye bölme planları gerçekleşecek, boğaz savunmasını kaybedecek akabinde İstanbul’a düşman hareketi kaçınılmaz olacaktı. Ezineli Yahya Çavuşlara ,Yarbay Mustafa Kemallere ,Hüseyin Avni beylere şehitlerimize ve gazilerimize minnettarız.