Göktürk Devletinde ekonominin temelini tarım oluşturmaktaydı. Olumsuz bozkır yaşamı, çevresel etkenler, bir de bir yerde uzun sürmeyen yaşam. Evet, bir diğer değişle yaylak ve kışlak konaklama şekli. Yaylak yazın konaklayabildikleri çevresel etkenlerin uyum sağlanabildiği çevre, kışlak ise kışın daha verimli ve kolay geçirebilmek adına yaşamlarını sürdürdükleri yaşam yeridir. Genellikle Türk toplulukları göçebe bir yaşam tarzı benimsemişlerdir. Aslında hiçbir zaman bir yere ait olamadılar lakin bir avantajları vardı, savaşçı bir toplumdular. Konumuza dönecek olursak; göçebe bir toplumsun senden bağlı olduğun topluluk ya tarıma dayalı vergi alacak ya da baktığın hayvan üzerinden. Göçebe toplumlar vergilerini ya da haraçlarını hayvana ya da hayvansal ürünlere dayalı oluyordu. At, koyun gibi hayvanlar veriliyordu. Aslında en önemli dikkatimi çeken isen Sibirya’dan Kürk alımıydı. Göçebe bir toplum olduğun için her an mücadele ve savaşa hazır halde olduğun için senin askeri gücün de önem arz ediyordu.
Göçebelerden;
1)Hayvan (at, koyun, deve, öküz vs)
2)Hayvansal ürünler(Sibirya kürk)
3)Asker gücü
Yerleşik toplumda ise tam tersiydi. Yıllık alınan haraçlar vardı. (ipek, gümüş, tarım ürünleri, şarap) gibi ürünler vergi olarak alınıyordu. Şehirlerden toplanan vergilerde vardı. Kırgızlardan alınan ticaret vergileri. Bir örnek var mesela; Uygurlar, Kırgızlardan kürk alıyor vergi olarak. Günümüzde bu vergilendirme işlemini devlet ve görevli memurlar yapar. İslamiyet öncesi Türk Tarihinde ise Tudun adı verilen günümüz tabiriyle vergi memurları üstleniyordu.
Göçebelere nazaran farklı bir vergiler vardı. Ticarette buna benzerdi. Kısacası takas usulüydü. Ata karşılık ipek gibi. İslam öncesi Türk tarihi dersinde hatırladığım kadarıyla biz Türkler Çinlilere ne kadar hastalıklı at varsa vermişiz ve buna karşılık ipek ve dokuma ürünleri elde etmişiz. Türk toplumu muazzam. Açık ticaret pazarları, sınırlarda, obalarda ve şehirlerde yapılıyor. Velhasıl gezgin tüccarlarda mevcut. İpek yolu ve kürk yolu (bozkır) üzerinden geçer önemli ticaret yollarıdır. Göçebelerin yetiştirdiği hayvanlar ve elde ettikleri hayvansal ürünler. Bunlar aslında birer ticaret gelirleriydi, döngülü ve düzenli yaşamı devamlılık haline getirmekte. Ticaret yollarında ki kervanlardan alınan vergileri de unutmamak gerekir.
Bildiğimiz üzere Türk toplumu savaşçıdır. Akınlar yapar ganimet ve besin elde eder. En kolay ulaşım yolu budur lakin kanlıdır. Bunlara devlet büyükleri ve askeri sebepler neticesinde meydana gelmiştir.
Bozkır toplumu olduğun için en iyi yapabildiğin iş tarımdır ama sulak alanlarda yapılır. Verimi daha çok arttırır. Çok az olmasına rağmen yine yapılıyor. Arpa, buğday, darı gibi ürünler elde edilmektedir.
Türk mitlerinde ve destanlarında anlatıldığına göre demir dağları eritip çıkmışlar. Dağ demir şeklinde anlatmışlar hep. Bu aklımıza maden bakımından zengin olduğu anlamına gelir. Eski Türk Devletleri ekonomisinde Madencilik ve Demircilikte vardır. Tunç'u işlemişlerdir. Bu kaynaklardan silah üretimi ve üretilen silahın ticareti birçok neden birçok olumu sebebi doğurmuştur.
Altay dağları demir bakımından zengindir.
Dokumacılıkta vardır. Halı dokuyup onları satarlar.
Şimdi bir geri dönüş yaparsak eğer, eski Türk toplumunun ekonomisini oluşturan birçok maddeler vardır. Şunu da belirtmeliyim ki domuz da yetiştirmemişlerdir.
1)Vergiler ve haraçlar
2)Hayvancılık ve avcılık
3)Ticaret
4)Yağmacılık
5)Tarım
6)Madencilik
7)Dokumacılık
Bunlar eski Türk toplumlarının ekonomisini oluşturmaktadırlar.
Kaynakça;
Ahmet Taşağıl, “Kök Tengri’nin Çocukları”, Bilge Yayınevi
‘İslam Öncesi Türk tarihi ve Kültürü’, Nobel Akademik Yayıncılık, editör; Bilal Çelik
Görsel:
Comments