Ayşe Tatile çıktı.
Ayastefanos Anlaşması (1878)(93 harbi sonrası imzalanan ağır şartlar içeren antlaşmadır) sonrasında büyük bir sorun haline gelen Kıbrıs adası, 1950’li yıllara kadar anlaşmazlıkların odağında yer almıştır. 1951 yılında Yunanistan bölgede yaşayan Türkleri yok sayarak, BM’den resmen Kıbrıs’ı talep etmiştir. Bu talep sonrası Yunanistan’da “Kıbrıs” bir devlet politikası haline gelmiştir. 1974 yılına kadar olan süreçte Türkler ve Rumlar arasında birçok kez çatışmalar yaşanmıştır. 1974 Kıbrıs Barış Harekatı ile Yunanistan’ın Enosis amaçları doğrultusunda acımasızca yaptıkları katliamlara son verilmiştir. Kıbrıs’ın Osmanlılar’a geçişi II. Selim döneminde gerçekleşmiştir. Ayastefanos antlaşması sonunda oluşan Balkan devletleri, verilen imtiyazlar sonucu bazı milliyetçi grupların özgürlük istemeleri sonucunda ortaya çıkan çatışmalar neticesi sonunda Türkiye cumhuriyetinin adaya huzuru getirmek için başlattığı barış harekatıdır.
"Ayşe tatile çıksın" parolası ile başlayan harekat adadaki zulmü ortadan kaldırmak için gerçekleştirildi ve Kıbrıs'a huzur getirdi.
Durum aslında 1878 tarihine kadar uzanmaktadır. Adada 1974 harekatına giden sürecin ilk adımları 50’li yıllarda atıldı. Rumlar, Yunanistan’a katılmak için birtakım faaliyetlere girişince Türkiye de meseleye dahil oldu. Adada iki toplumlu bir devletin kurulması için harekete geçildi. Türkiye, Yunanistan ve İngiltere’nin yürüttüğü görüşmeler sonucunda 1959 yılında Türk ve Rum halklarının ortak yönetecekleri bir Kıbrıs Devleti’nin kurulması kabul edildi. Varılan mutabakata göre Türkiye, Yunanistan ve İngiltere garantör ülkeler oldu. Kıbrıs’ta anayasal düzeni bozmaya yönelik herhangi bir girişimde bu üç devlete müdahale yetkisi verilmiş oluyordu. Kıbrıs Devleti kuruldu ama umulan barış bir türlü gelmedi. Çünkü Rum siyasetçiler, Yunanistan’la birleşme amacından hiç vazgeçmedi. Rumların bu yolda örgütlenerek harekete geçmesi çok sürmedi. Kıbrıs Cumhuriyeti’nin ilk cumhurbaşkanı olarak seçilen Makarios öncülüğünde kurulan EOKA (Kıbrıs Milli Mücadele Örgütü) adlı Rum örgütü, Türklere karşı saldırılara başladı. Bu saldırıların en kanlısı ise 1963 Aralık'ta düzenlendi. Saldırı, tarihe ‘Kanlı Noel' adıyla geçecek kadar vahşiydi. Yüzlerce Türk bir gecede katledildi. Olaylara Türkiye kayıtsız kalmadı. Türk savaş uçakları, Lefkoşa üzerinde uçarak Rumlara ilk mesajı verdi.
Harekatın başlaması;
20 Temmuz 1974 sabahı saat 06.05’te Türkiye, Kıbrıs Barış Harekatı’nı başlattı. Harekat kapsamında Türk paraşütçüler, sabahın erken saatlerinde Kıbrıs semalarında göründü. Türk ordusu Lefkoşa civarına havadan indirme, Girne civarına ise denizden çıkarma yaptı. Yaklaşık 3 bin asker harekatta görevliydi. Dünya, harekatı Başbakan Bülent Ecevit’in yaptığı tarihi açıklamayla duydu: “Biz aslında savaş için değil barış için, yalnız Türklere değil Rumlara da barış getirmek için Ada'ya gidiyoruz.”
Türkiye cumhuriyetinin bu harekat sonucunda adada yaşayan halk tarafından umut ve sevinçle karşılaşılmıştı. Rumlar’ın baskısı bir nebze dahi olsa kırılsa da Rumlar saldırılarından asla vazgeçmediler. Türkiye, Kıbrıs Barış Harekatı’nı Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin (BMGK) kararına uyarak 22 Temmuz 1974’te sona erdirdi. 25 Temmuz 1974’te toplanan I. Cenevre Konferansı, 30 Temmuz'da imzalanan anlaşmayla son buldu. Taraflar, Kıbrıs Cumhuriyeti’nde Türk ve Rum olmak üzere iki özerk idarenin olduğunu kabul ettiler. Garantör devletlerle Türk ve Rum toplumlarının temsilcilerinin katılacağı ikinci bir konferansın yapılmasına karar verildi. İkinci Cenevre konferansına kadar Rumlar’ın ve Yunan’ların Türklerin olduğu bölgeden çekilmesi gerekiyorken çekilmediler, katliamlara devam ettiler. II. Cenevre Konferansı 8 Ağustos 1974’te başladı. Görüşmelerden bir sonuç çıkmayacağına kanaat getiren Türk yetkililer, harekatın yeniden başlamasına karar verdi.
Dönemin Dışişleri Bakanı Turan Güneş, derhal Ankara’yı aradı. Güneş’in telefonda karşı tarafa söylediği sözler tarihe yazıldı: Ayşe tatile çıktı. Ayşe, Turan Güneş’in kızıydı ama bu konuşmanın Ayşe’yle ilgisi yoktu. “Ayşe tatile çıksın” ikinci harekatı başlatacak parolaydı. Türk ordusu, ikinci harekatta kısa sürede başarıya ulaştı. Adanın neredeyse yüzde 35’lik bölümü ele geçirildi. Bölgede yaşayan Türk halkının güvenliği bu kez tamamen sağlandı. Sonuçta harekat sayesinde Kıbrıs’ın bugünkü sınırları çizildi. 13 Şubat 1975’te Kıbrıs Türk Federe Devleti kuruldu. Rauf Denktaş, Federe Devlet ve Meclis Başkanı oldu. 15 Kasım 1983’te ise Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin (KKTC) kuruluşu dünyaya ilan edildi. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin ilk Cumhurbaşkanı da yine Rauf Denktaş oldu.
KIBRIS BARIŞ HAREKÂTI VE SONUÇLARI
Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 1, 87 - 98, 01.06.2017
Hasan YILMAZ
Comments