Pozitif psikolojinin doğuşu
Öncelikle şunu ifade etmeliyim ki, pozitif psikoloji alanı; evrene mesaj yollama veya olumluya zorlama (Pollyannacılık) değildir. Hayatı yaşamaya değer kılan şeyleri bilimsel olarak incelenmesidir. Hayatta kalmanın ötesinde gelişmeye ve bireylerin anlamlı yaşam kurmalarını inceler. Bu bilimsel inceleme şuna benzetebilir, 1950’lere kadar psikolojide davranışçıların daha baskın olduğu zamanlarda öne atılan yeni fikirlerle,“biliş” biliminin inceleme nesnesi haline gelmiş ve psikolojide bilişsel devrim yaşanmıştır. Pozitif psikoloji alanı da 2000’li yılların başlangıcında Martin Seligman(1998, APA başkanlığını yapmıştır) tarafından öne atılmış ve hastalıkları iyileştirmek kadar normal insanların hayatlarını daha tatmin edici yapmayı incelemeyi önermiş; en kötüsünü onarmanın yanında, hayatta en iyi şeyleri de inşa etmekle ilgilenmeyi konu edinmiştir. Bununla beraber, bu alanın bazı öncülerine göre, pozitif psikolojinin iyilik halini geliştirebileceği ve akıl hastalıklarını ortaya çıkmadan önlenebileceğini savunmaktadır.
Aslında tüm bu ifadelerden de anlaşılıyor ki, pozitif psikolojinin değeri, yıllarca egemen olan problem odaklı psikolojiyi tamamlamak ve genişletmektir. Aslında pozitif psikolojinin genel kavramları “Hümanistik psikoloji” ye kadar dayanmaktadır. Lakin bu arka planı bir diğer yazıda inceleyeceğiz. Genel anlamda pozitif psikolojinin tanımı ve inceleme alanları bunlardır. İnsanın daha sağlıklı gelişmesini ve hayatı güzelleştiren şeylerin ne olduğunu araştırmasıdır.
Pozitif psikoloji, psikolojinin bir dalı ve bilimsel metedolojiye tabidir, teorileri kanıtlara karşı kontrol etmeyi gerektirir. Birçok çarpıcı bulguları ve deneyleri vardır ki bunlar yaşamı değiştiren türdendir. (Yine birçok deneyi devam eden yazılarda işleyeceğiz) Şu önemlidir ki, pozitif psikoloji gün geçtikçe daha fazla taraftar toplamakta, araştırmaları ve popularitesi artmaktadır. Örneğin 2006 yılında Harvard’ın pozitif psikoloji dersi, üniversitenin en popüler dersi olmuştur.
Pozitif psikolojinin odağı ve bazı bulguları
Pozitif psikolojinin odaklandığı konu başlıkları; karakter güçleri, iyimserlik, yaşam doyumu, mutluluk, refah, minnettarlık, şefkat, benlik saygısı, kendine güven, umut, yükseklik(moral). Bunların bazıları da kendi içinde alt başlıklara ayrılmıştır. Ayrıca bu konular, insanların gelişmelerine ve hayatlarını en iyi şekilde yaşamalarına nasıl yardımcı olunacağını öğrenmek için incelenir. Bu araştırmalar sırasında birçok dini inanç ve ebedi metin de incelenmiş ve ortak yönleri sınıflandırılmıştır. Tüm bu tür araştırmaların sonuçlarında pozitif psikolojinin bize sunduğu en önemli bilgi şu olmuştur:
Kişinin bakış açısını değiştirme gücünü öğretmesi ve var olan çarpıcı araştırmaların sonuçlarında, kendimizi ve çevremizdekileri mümkün olan en iyi hayatı yaşamaya nasıl teşvik edeceğimiz yönünde muazzam bir bilgi deposu sağlamıştır.
Bu önemlidir. Aslında kişinin bakış açısındaki nispeten küçük bir değişiklik, refah ve yaşam kalitesinde şaşırtıcı değişimlere yol açabilir. Hayatımıza biraz daha iyimserlik ve minnet aşılamak, bizleri hayata radikal olarak daha mutlu bir bakış açısı kazandırabilecek basit bir eylemdir. Lakin bunun yanlış anlaşılmasını istemem; bu alan, pozitif düşüncenin gücünün güncellenmiş bir versiyonu değildir. Sadece bu tür bilişsel(düşünce, bakış açısı, inanç…) yapıları da inceleme konusunda olduğundan elde edilen bulgular ve değerlendirmelerdir. Bunun yanında diğer bazı önemli bulguları şunlardır:
İnsanlar paranın mutlulukları üzerindeki etkisini oldukça fazla abartıyorlar. Bir miktar etkisi var, ancak düşündüğümüz kadar değil, bu nedenle servet elde etmeye daha az odaklanmak sizi muhtemelen daha mutlu yapacaktır.
Deneyimlere para harcamak, maddi varlıklara para harcamaktan daha büyük bir mutluluk artışı sağlar.
Minnettarlık, hayattaki mutluluğa büyük bir katkıda bulunur, minnettarlığı ne kadar geliştirirsek o kadar mutlu olacağımızı öne sürer.
İnsanlar genel olarak mutludur ve çoğu insan oldukça esnektir.
Diğer insanlar önemlidir.(Hayatı yaşamaya değer kılan şeyler açısından)
Din önemlidir(ve/veya maneviyat)
Paranın mutluluğumuz üzerinde belirli bir noktadan sonra azalan getirisi vardır, ancak diğer insanlara para harcayarak biraz mutluluk satın alabiliriz.
İş, meşgul olduğumuz ve ondan anlam ve amaç çıkardığımız sürece, hayatı yaşamaya değer kılmak açısından da önemlidir.
Esenlik, mutluluktan daha derin bir tatmin biçimi, iyi bir hayat yaşamak için hedonizmden (yalnızca zevk ve olumlu duygulara odaklanmaktan) daha önemlidir.
"Kalp", "kafa"dan daha önemlidir, yani empati ve şefkat gibi şeyler eleştirel düşünme kadar önemlidir.
Neredeyse tüm güzel günlerin üç ortak noktası vardır: özerklik duygusu, yeterlilik ve başkalarıyla bağlantı.
İyi bir hayat öğretilebilir.
…Biraz olumsuz duygular aslında iyi bir şey olabilir.
Pozitif psikoloji alanına yönelik eleştiriler
Pozitif psikoloji, psikoloji topluluğunun büyük bir kısmı tarafından benimsenmiş olsa da bazı ortak eleştirileri de vardır. Bu eleştirilerin bazı geçerli noktaları da vardır. 2015 dünya pozitif psikoloji konferansında pozitif psikolojideki en büyük isimlerden bazıları bu eleştirilerin birkaçını tartışmıştır.
Araştırma bulguları genellikle geçersiz, abartılmış ve yanıltıcıdır.
Anket verilerine çok fazla vuru yapılıyor.
Alan fazla bireysel.
Pozitif psikoloji yalnızca Pollyanna kişilik tipinin bir tanıtımıdır.
Bu eleştirileri toplu bir şekilde cevaplayacak olursak, araştırma bulgularının nesnel olarak değerlendirilmesinde, her bilimde olduğu gibi bu alanda da bazı hatalar olabilir. Artan araçlarla bulgulara güven artmakla beraber araştırma daha da güçleniyor. Bununla beraber çoğu çalışma anket verilerine dayansa da bu tek pozitif psikolojiye özgü değildir. Bununla beraber pozitif psikoloji araştırmaları tek anket verilerini kullanmaz. Gerçekten de pozitif psikoloji bireylere fazla odaklanıyor. Bu bir topluluğa odaklanmanın yerine bireylerin kendilerine odaklanarak topluluğu şekillendirebileceğine dayanıyor. Bu daha fazla araştırılmalıdır. Pollyanna eleştirisi daha az kabul görür bunun nedeni daha önce de belirtildiği gibi, mutluluğun ve iyimserliğin karanlık yüzü ve karamsar düşünmenin faydaları üzerine çalışmalar var. Ayrıca, sessiz ve başarılı içe dönüklerden, gürültülü ve mücadele eden dışa dönüklere ve en “kabarcıklı” bireylerin bazılarının yaşamlarındaki tatmin ve anlam eksikliğine kadar, kişilik yelpazesinin her yerinden insanlar hakkında sayısız araştırma var. Ayrıca olumlu duygulara odaklanıp, olumsuz duyguları yok sayması da bir diğer eleştirilerin arasında. Lakin bunun hakkında da birçok araştırma vardır. Tüm bunlarla beraber pozitif psikoloji alanını daha geniş ve eleştirişlerini daha net anlamak için referanslardan 1. Kaynağı özenle incelemeniz önerilir. Mevcut bu yazıyı bitirmeden önce, alanın önde gelen isimlerinden Barbara Fredrickson’un müthiş sözüyle ve izlenmesi tavsiye edilen 3 TED konferansı videosuyla tamamlamak isterim:
“Olumlu duygular, var olan entelektüel, fiziksel ve toplumsal kaynaklarımızı genişletebilir ve karşımıza bir fırsat ya da tehlike çıktığında kullanabileceğimiz rezervler oluşturur. Ruh halimiz olumlu olduğunda insanlar bizden daha çok hoşlanır daha sağlam arkadaşlıklar, aşk ilişkileri ve işbirlikleri kurabiliriz. Olumsuz duygunun kısıtlayıcı etkisi olmadığında zihinsel durumumuz genişlemeye açık, hoşgörülü ve yaratıcıdır. Yeni fikirlere ve deneyimlere açığızdır.”
“Hayatta mutlu olmaktan daha fazlası var, 12 dakika |Türkçe altyazı var”
“Uzun yıllar süren Harvard araştırması, 13 dakika |Türkçe altyazı var”
“Pozitif psikolojide yeni dönem, 23 dakika |Türkçe altyazı var”
Referanslar
1- Temel kaynak, PositivePsychology.com, https://positivepsychology.com/what-is-positive-psychology-definition/
2- Pozitif psikoloji nedir ne değildir, PsychologyToday, https://www.psychologytoday.com/us/blog/the-good-life/200805/what-is-positive-psychology-and-what-is-it-not
3- Bilişsel devrim, https://tr.wikipedia.org/wiki/Bili%C5%9Fsel_devrim
4- 2006 Harvard, VeryWell mind, https://www.verywellmind.com/what-is-positive-psychology-2794902
5- Authentic Happiness: Using the New Positive Psychology to Realize Your Potential for Lasting Fulfillment(Türkçeye “Gerçek Mutluluk” olarak çevrilen kitap) Martin Seligman
6- Video-1 bağlantı adresi, TED, There’s more to life than being happy | Emily Esfahani Smith, 12 dakika https://www.youtube.com/watch?v=y9Trdafp83U
7- Video-2 bağlantı adresi, TED, What makes a good life? | Robert Waldinger, 13 dakika https://www.youtube.com/watch?v=8KkKuTCFvzI
8- Video-3 bağlantı adresi, TED, The new era of positive psychology | Martin Seligman, 23 dakika https://www.youtube.com/watch?v=9FBxfd7DL3E
9- Giriş fotoğrafı adresi, https://static.wixstatic.com/media/dc6048_eec3d6cf452146b1a342fe94198b2076~mv2.png/v1/fit/w_1000%2Ch_1000%2Cal_c/file.png